Komitet Nauk o Kulturze PAN po zapoznaniu się z Rozporządzeniem Ministra Edukacji i Nauki w sprawie programu „Rozwój czasopism naukowych” zgłasza poniższe uwagi i zastrzeżenia do projektu.
I Uwagi ogólne do projektu
O ile sam projekt nie wychodzi zasadniczo poza ramy podobnych ministerialnych założeń, o tyle zastrzeżenia i niepokój budzą sposoby jego realizacji, zwłaszcza nieuwzględnienie możliwości powoływania do życia nowych czasopism, co grozi stagnacją czasopiśmiennictwa naukowego w krajowym i międzynarodowym obiegu naukowym.
Najpoważniejsze wątpliwości wiążą się z wprowadzeniem zasady de minimis (nigdy wcześniej w konkursach ministerialnych niestosowanej). Jest sprawą niejasną, iż konkurs adresowany do czasopism naukowych został zaprogramowany jak konkurs w zasadzie wyłącznie dla przedsiębiorców (w całym projekcie – podobnie jak w poprzedniej edycji konkursu – mowa jest wyłącznie o przedsiębiorcach). Zasada de minimis spowoduje ponowne nieuwzględnienie czasopism wydawanych przez te podmioty, który uzyskują finansowanie z dużych programów europejskich (a chodzi w tym wypadku w zasadzie wszystkie czasopisma wydawane na uczelniach). Rodzi to zarazem obawy co do niejasnych mechanizmów przyznawania dotacji, co stanowiło mankament poprzednich rozstrzygnię
konkursu. Dochodzi do tego nieskuteczność działania programu, zwlekanie przez Ministerstwo z odpowiedzią oraz wydłużanie procedury wskutek domagania się dodatkowych informacji przez osoby realizujące program.
II Uwagi szczegółowe do projektu
Ad. § 5. (dotyczy zgłoszenia projektu).
Punkt b) stanowi, że chodzi o „czasopisma ujęte w:
– wykazie czasopism naukowych i recenzowanych materiałów z konferencji międzynarodowych, sporządzonym zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 267 ust. 2 pkt 2 ustawy oraz
– międzynarodowej bazie czasopism naukowych: Scopus, Science Citation Index Expanded, Social Sciences Citation Index, Arts & Humanities Citation Index, Emerging Sources Citation Index lub European Reference Index for the Humanities and Social Sciences (ERIH+)”.
Należy jednak pamiętać, że nie wszystkie czasopisma z tych baz znalazły się w wykazie ministerialnym, a tym samym o finansowanie nie mogą się ubiegać czasopisma aspirujące do obecności w wykazie, co w sposób kategoryczny ogranicza ich rozwój. Potwierdza to opis ze s. 14 projektu, odnoszący się do programu wsparcia czasopism naukowych”: „Stanowił on jednocześnie swego rodzaju przepustkę dla czasopism naukowych do aplikowania do wykazu czasopism naukowych i recenzowanych materiałów z konferencji międzynarodowych, sporządzonego zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 267 ust. 2 pkt 2 ustawy, zwanego dalej «wykazem czasopism». Aby czasopismo mogło utrzymać się w obiegu międzynarodowym i postawić na dalszy rozwój, w wielu przypadkach niezbędne jest uzyskanie dalszego wsparcia finansowego. Taką rolę ma pełnić program ustanawiany niniejszym rozporządzeniem”.
Warto zwrócić się Ministerstwa z pytaniem, czy przewidywane jest wdrożenie programu umożliwiającego aplikowanie do wykazu nowym czasopismom (pamiętając, jak wiele kontrowersji budziły oceny czasopism w programie WCN).
Ad. § 11. 1. „Oceny merytorycznej wniosków dokonuje zespół doradczy, o którym mowa w art. 341 ustawy, zwany dalej «zespołem».
2. Ocena merytoryczna wniosków polega na przypisaniu wartości punktowych poszczególnym szczegółowym kryteriom przyznawania pomocy. Szczegółowe kryteria przyznawania pomocy wraz z przypisanymi im wartościami punktowymi określa załącznik do rozporządzenia.
3. Zespół przedstawia ministrowi wyniki oceny merytorycznej wniosków wraz z propozycją przyznania albo odmowy przyznania pomocy.
4. W przypadku propozycji dotyczącej:
1) przyznania pomocy w kwocie niższej niż wnioskowana albo
2) odmowy przyznania pomocy
– zespół przedstawia ministrowi szczegółowe uzasadnienie”.
W związku z tym nasuwają się następujące pytania:
1. Kto i na podstawie jakich kryteriów powołuje członków „zespołu doradczego”?
2. Z opisu (s. 23) wynika, że ten sam zespół dokonuje wstępnej selekcji wniosków, a później ocenia ich realizację, jednak nie zostało to wyrażone bezpośrednio, co budzi niejasności.
Ad. § 12. Ustalono termin odwołań dla „przedsiębiorcy niezadowolonego z wyników oceny merytorycznej”, ale nie podano terminu, jakim dysponuje minister, by odwołania rozpatrzyć, co może spowodować typowe dla obecnego działania MEiN zwlekanie z odpowiedzią.
Ad. & 6. – (dotyczy kosztów kwalifikowanych)
Warto w kolejnym punkcie uwzględnić zakup materiałów ilustracyjnych oraz zgód na ich udostępnianie zarówno do publikacji wydawanych w wersjach cyfrowych jak i papierowych.